تشخیص چهره، شاخه‌ای از هوش مصنوعی، به رایانه‌ها امکان می‌دهد تا هویت افراد را بر اساس ویژگی‌های ظاهری آنها، به طور عمده چهره، شناسایی و تایید کنند. تشخیص چهره که از الگوریتم‌های پیچیده یادگیری ماشین و شبکه‌های عصبی عمیق بهره می‌برد. که امروزه در طیف گسترده‌ای از کاربردها از جمله: قفل گشایی تلفن‌های هوشمند و تأمین امنیت در فرودگاه‌ها تا نظارت و بازاریابی هدفمند، به کار گرفته می‌شود. در این مقاله به معرفی هوش مصنوعی تشخیص چهره می‌پردازیم.
نحوه عملکرد هوش مصنوعی تشخیص چهره
تشخیص چهره با هوش مصنوعی به طور خلاصه با استفاده از الگوریتم‌های پیچیده یادگیری ماشین برای شناسایی و تایید هویت افراد از طریق تصاویر یا ویدئوها عمل می‌کند. سیستم ابتدا با مجموعه‌ای از تصاویر یا ویدئوها که شامل چهره افراد شناخته شده است، آموزش می‌بیند. این تصاویر باید از زوایای مختلف، با نورپردازی‌های متفاوت و با حالات مختلف چهره گرفته شده باشند. الگوریتم هوش مصنوعی نقاط کلیدی صورت مانند چشم‌ها، بینی و دهان را در هر تصویر شناسایی می‌کند. سپس فاصله و نسبت بین این نقاط را اندازه گیری کرده و این اطلاعات را به عنوان “ویژگی‌های صورت” ذخیره می‌کند.
سیستم از ویژگی‌های استخراج شده برای ایجاد یک مدل ریاضی از هر چهره استفاده می‌کند. این مدل منحصر به فرد هر فرد را نشان می‌دهد و به عنوان “نماینده چهره” شناخته می‌شود. هنگامی که سیستم با یک تصویر یا ویدیوی جدید روبرو می‌شود، ویژگی‌های صورت موجود در آن را استخراج می‌کند. سپس این ویژگی‌ها را با تمام نماینده‌های چهره در پایگاه داده خود مطابقت می‌دهد. اگر مطابقت قوی پیدا شود، سیستم میتواند هویت فرد را تایید کند. دو نوع اصلی الگوریتم تشخیص چهره وجود دارد. روش‌های مبتنی بر مدل که از یک مدل آماری برای پیش بینی احتمال تعلق یک تصویر یا ویدئو به یک فرد خاص استفاده می‌کنند. روش‌های مبتنی بر متریک که مستقیما فاصله بین ویژگی‌های صورت در تصویر ورودی و ویژگی‌های صورت در پایگاه داده را اندازه گیری می‌کنند.
کاربردهای هوش مصنوعی تشخیص چهره
فناوری تشخیص چهره کاربردهای بسیار متنوعی دارد که می‌توان آنها را به دو دسته کلی امنیت و شناسایی تقسیم کرد.
کاربردهای امنیتی
از تشخیص چهره برای تأیید هویت افراد و اعطای مجوز دسترسی به مکان‌ها یا سیستمهای امن استفاده می‌شود. این فناوری در قفلهای هوشمند، گوشیهای هوشمند، لپتاپها و حتی در سیستمهای کنترل مرز به کار میرود. این تکنولوژی برای نظارت بر افراد و مکان‌ها استفاده می‌شود و میتواند به شناسایی افراد مظنون یا ردیابی حرکات افراد در مکان‌های عمومی موثر باشد. از تشخیص چهره برای مطابقت تصاویر مظنونین با پایگاه‌های داده مجرمان استفاده می‌شود. و به شناسایی و دستگیری مجرمان کمک کند.
کاربردهای شناسایی
این فناوری برای شناسایی مشتریان و ارائه تبلیغات شخصی سازی شده به آنها استفاده می‌شود. همچنین میتواند برای ردیابی رفتار مشتریان در فروشگاه‌ها به کار رود.
از این تکنولوژی برای برچسب گذاری خودکار عکس‌ها و پیشنهاد دوستان به کاربران استفاده می‌شود. این فناوری میتواند برای یافتن افراد در تصاویر و ویدئوها به کار رود. از تشخیص چهره برای احراز هویت مشتریان و ارائه خدمات سریع‌تر و کارآمدتر به آنها استفاده می‌شود. این فناوری همچنین به شخصی سازی تعاملات با مشتریان کمک خواهد کرد. از تشخیص چهره برای ثبت ورود و خروج کارکنان و ردیابی ساعات کاری آنها استفاده می‌شود. این فناوری میتواند به افزایش کارایی و کاهش تقلب در محل کار کمک کند. علاوه بر این موارد، از فناوری تشخیص چهره در حوزه‌های پزشکی، کشاورزی و … نیز استفاده می‌شود. با وجود مزایای متعدد، استفاده از هوش مصنوعی تشخیص چهره نگرانی‌هایی را نیز به همراه دارد که در ادامه به آنها اشاره می‌کنیم.
مزایای هوش مصنوعی تشخیص چهره
فناوری تشخیص چهره میتواند برای تأیید هویت افراد و کنترل دسترسی به مکان‌ها و سیستم‌ها استفاده شود. این امر میتواند به جلوگیری از دسترسی غیرمجاز و افزایش امنیت کلی کمک کند. به عنوان مثال، از تشخیص چهره می‌توان برای ورود به ساختمان‌ها و حتی سوار شدن به هواپیما استفاده کرد. این فناوری برای خودکارسازی فرآیندهایی که در حال حاضر به تایید هویت دستی نیاز دارند، مانند ورود به سیستم یا پرداخت، استفاده شود. این امر میتواند باعث صرفه جویی در وقت و زندگی مردم شود. به عنوان مثال، از تشخیص چهره می‌توان برای ورود به سیستم به رایانه‌ها، پرداخت در فروشگاه‌ها یا حتی عبور از گیت‌های امنیتی در فرودگاه‌ها استفاده کرد.
این تکنولوژی برای ارائه تجربیات شخصی‌تر به افراد، مانند توصیه‌های محصول یا پیشنهادات خدمات، استفاده می‌شود. به عنوان مثال، از تشخیص چهره می‌توان برای شناسایی مشتریان در یک فروشگاه و ارائه توصیه‌های محصول بر اساس سابقه خرید آنها استفاده کرد. در مجموع، فناوری تشخیص چهره مزایای بالقوه زیادی را برای کاربردهای مختلف ارائه می‌دهد. با این حال، مهم است که از معایب بالقوه آن نیز آگاه باشید و قبل از استقرار هرگونه سیستم تشخیص چهره، آنها را به دقت در نظر بگیرید.
چالش های فناوری تشخیص چهره
هوش مصنوعی تشخیص چهره، علی رغم مزایای قابل توجهی که دارد، با چالش‌های متعددی نیز روبرو است که در ادامه به برخی از آنها اشاره می‌کنیم. سیستمهای تشخیص چهره تحت تاثیر عوامل مختلفی مانند نور، زاویه، حالت چهره، پوشش و کیفیت تصویر قرار می‌گیرند. به عنوان مثال، سیستم‌ها ممکن است در تشخیص افراد دارای پوست تیره یا کسانی که عینک، ماسک یا کلاه دارند، مشکل داشته باشند. الگوریتم‌های تشخیص چهره ممکن است نتایج نادرستی را برای گروه‌های جمعیتی خاص، به ویژه افراد رنگین پوست، زنان و افراد مسن، ایجاد کنند. این امر ناشی از سوگیری موجود در داده‌هایی است که الگوریتم‌ها بر روی آنها آموزش دیده‌اند.
جمع آوری، ذخیره و استفاده از دادههای چهره میتواند نگرانیهای جدی را در مورد حریم خصوصی ایجاد کند. هکرها یا سوء استفاده کنندگان می‌توانند از این داده‌ها برای سرقت هویت، جعل هویت یا سایر اهداف غیرقانونی استفاده کنند. استفاده از این فناوری توسط قوانین و مقررات مختلفی در سطوح محلی، ملی و بین المللی تنظیم می‌شود و چالش‌هایی را برای سازمان‌هایی که قصد استفاده از این فناوری را دارند، ایجاد می‌کنند.
ممکن است هوش مصنوعی تشخیص چهره با تکنیک‌های مختلف مانند جعل عمیق فریب بخورند. این امر میتواند خطرات امنیتی قابل توجهی را ایجاد کند. از این تکنیک‌ها می‌توان برای جعل هویت افراد یا دور زدن اقدامات امنیتی استفاده کرد. پیاده سازی و نگهداری سیستمهای تشخیص چهره میتواند پرهزینه باشد، به خصوص برای سازمان‌های بزرگ. برخی از افراد ممکن است به دلیل نگرانیهای مربوط به حریم خصوصی یا سوء استفاده، استفاده از فناوری تشخیص چهره را نپذیرند. این موارد تنها برخی از چالش‌های کلیدی هستند که فناوری تشخیص چهره با آن مواجه است. با ادامه توسعه این فناوری، رسیدگی به این چالش‌ها برای اطمینان از استفاده ایمن و اخلاقی از آن ضروری خواهد بود.
نتیجه گیری
با پیشرفت مداوم فناوری هوش مصنوعی، انتظار میرود که سیستمهای تشخیص چهره در سال‌های آینده از نظر دقت، سرعت و قابلیت اطمینان بهبود یابند. با این حال، چالش‌های مربوط به حریم خصوصی، تعصب و امنیت نیز باید به طور جدی مورد توجه قرار بگیرند تا از استفاده مسئولانه و اخلاقی از هوش مصنوعی تشخیص چهره اطمینان حاصل شود.
