اصول شهرسازی مدرن که این روزها بیشتر دنبال می‌شود، به یونان باستان بر می‌گردد. تقریبا می‌توان گفت تمامی شهرهای بزرگ سراسر جهان از نظر طراحی، عملکرد، شهرسازی و سایر موارد، اصولی را پیش می‌برند که ساکنان یونان باستان آن‌ها را رعایت می‌کردند. در این میان با گذشت قرن‌ها، معماران، متخصصان و کارشاسان سعی کردند برای توسعه شهرهایی که ساکنان زیادی را در خود جا داده‌اند. خدمات شهری را به گونه‌ای ارائه دهند که امکان دسترسی عموم مردم به آن‌ها وجود داشته باشد. تمامی برنامه‌ریزی‌های شهری در راستای بهبود کیفیت زندگی مردم دنبال شده است تا ما امروز با مفهومی به نام شهر هوشمند روبه‌رو شویم.
تاریخچه Smart City
فرانسیس بیکن دانشمند و فیلسوف انگلیسی در سال ۱۶۲۰ میلادی کتابی را با نام «ابزار جدید علوم» منتشر کرد که برای نخستین بار استدلال می‌کرد که علم می‌تواند در قالب فناوری به عنوان ابزاری برای استفاده در زندگی شهری و آسایش بیشتر مورد استفاده قرار گیرد. که به کمک این نوع علم می‌شود طبیعت را کنترل کرد و در راستای پاسخگویی به نیازهای انسان شهرنشین آن را مورد استفاده قرار داد. در واقع، با توسعه ی فناوریهای جدید به خصوص ICT، مفهوم شهر هوشمند، به عنوان راهی برای رسیدن به شهرهایی کاراتر و پایدارتر مطرح می‌شود. شهری که به جوامع اجازه می‌دهد مشکلات اجتماعی و اقتصادی خود را حل کنند.
مفهوم شهر هوشمند
مترادف‌هایی همانند شهر الکترونیک و شهر اطلاعات نیز برای این مفهوم وجود دارد. ضروری است که رویکردی جامع، یکپارچه و چند رشتهای نسبت به این مفهوم اتخاذ شود. به عبارت دیگر، شهر هوشمند، نیاز به جامعه‌ای هوشمند دارد، جامعه‌ای که تصمیمی آگاهانه و توافقی می‌گیرد تا از تکنولوژی به عنوان کاتالیزگری برای حل نیازهای تجاری و اجتماعی خود استفاده کند.
در چنین شهری، توسعه و رشد و مدیریت آن بایستی بر اساس یک برنامه هوشمند باشد و نقش شهروندی نیز هرگز فراموش نشود. در واقع، با بازیابی احساس شهروندی، هدف شهرهای هوشمند این گونه بهتر می‌تواند درک شود: این نوع از شهر، یک مد یا گونهی تازه از زندگی را در باب یک شهر ایده‌آل جهت توسعه یافتن و از نو کشف شدن ارائه می‌دهد. و به هیچ عنوان تنها در استفاده از فناوری های جدید خلاصه نخواهد شد.
دیدگاه IBM از Smart City
درواقع، شهرهای هوشمند نیازمند اتخاذ یک سیستم جابه‌جایی و کنترل از راه دور است. دیدگاه IBM از شهر هوشمند سه ویژگی اصلی آن را پیش‌بینی می‌کند: ابزار دقیق، بهم پیوسته و هوشمند. در واقع، استفاده از فناوری های اطلاعات و ارتباطات (ICT) برای ایجاد اتوماسیون بالاتر در سیستم‌ها با فراهم آوردن امکان نظارت بر شهر، درک، تحلیل و برنامه‌ریزی آن از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
تفاوت شهر هوشمند و شهر الکترونیک
برای آن که شهری هوشمند گفته شود، باید ابعاد و مشخصههای خاصی دارا باشد. ابعاد و مشخصههایی همچون ارتقای سطح کیفیت زندگی شهروندان و توسعه اقتصاد پایدار.
شهر الکترونیک، عبارت است از شهری که با استفاده از زیرساختهای ارتباطی سخت افزاری و نرم افزاری و همچنین منابع انسانی که بتوانند به صورت ۲۴ ساعت شبانه روز اقدام به ارائه خدمات توسط بخشهای دولتی و خصوصی نمایند. این خدمات به صورت ایمن و به روز در اختیار شهروندان قرار می‌گیرد. در واقع شهر الکترونیک، شهری است که اجرای فعالیت‌های آن از طریق ارتباطات سخت افزاری و نرم افزاری و امکانات مبتنی بر اینترنت و سیستم‌های الکترونیکی امکان‌پذیر باشد.
پیش‌نیازهای تحقق یافتن شهر هوشمند
در واقع مفاهیم و عوامل اولیه شکل‌گیری و موفقیت شهر هوشمند با درک کاملی مورد بحث قرار نگرفته است. اما به طور کلی به سه دسته از عوامل لازم اشاره شده است:
الف. عوامل مرتبط با فناوری شامل : زیرساختهای فیزیکی / فناوریهای هوشمند / فناوریهای سیار / فناوریهای مجازی / شبکههای دیجیتالی
ب. عوامل انسانی شامل: زیرساختهای بشری / سرمایه اجتماعی
ج. عوامل نهادی و سازمانی نظیر: حکومت / سیاستگذاری / مقررات و بخشنامهها
مزایای استفاده از شهر هوشمند
- افزایش راحتی و آرامش
- تسهیل در حمل و نقل
- صرفه‌جویی در مصرف انرژی
- بهبود کیفیت هوا و آب
- شناسایی مشکلات و رفع سریع آن ها
- امکان احیای سریع در برابر بلایای طبیعی
- جمع‌آوری اطلاعات برای تصمیم‌گیری بهتر،
- به کارگیری کارآمدتر منابع
- به اشتراک‌گذاری داده‌ها برای فعال کردن همکاری در بین موجودیت‌ها و دامنه‌ها
۵ شهر هوشمند ایران کدامند؟
هم اکنون ارومیه، اصفهان، تبریز، تهران و مشهد به عنوان ۵ شهر هوشمند کشور شناخته می‌شوند. نکته جالب توجه درباره هوشمندسازی تهران، ایجاد درآمدهای پایدار برای شهرداری و کاهش اتکا به درآمدهای ناپایدار است. مساله‌ای که هم اکنون مدیران شهرداری را با انبوه بدهی‌ها و چالش‌های جدی در پرداخت‌ها و اداره شهر مواجه کرده است!
نتیجه گیری
یک شهر هوشمند نیاز به استفاده از فن‌آوری‌های جدید، از جمله زیرساختهای ICT قوی و دستگاه‌های حسگر دارد. مشخص شده است که در حال حاضر استانداردهای بین‌المللی متعددی برای توسعه این شهر در حال تدوین است و استانداردهای قدیمی در حال بازنگری هستند تا برای رفع نیازهای جامعه در حال حاضر مورد استفاده قرار بگیرند. با این همه کارشناسان هشدار می‌دهند که با توجه به افزایش معضلات شهرهای بزرگ، اگر هرچه زودتر به استقبال هوشمند شدن شهرها نرویم، به ناچار این گزینه بعد از گذشت مدتی، به شهروندان و شهر تحمیل خواهد شد. در این صورت امکان تطبیق آن وجود ندارد.
